در مناطق غرب مازندران و شرق گیلان تا چهار سده پیش از این، مذهب شیعه زیدیه، مذهبی رایج و پر طرفدار بوده است.
تاریخ و فرهنگ مردمان این مناطق از شمال ایران در مقطع حضور زیدیان، یعنی از قرن سوم تا قرن دهم هجری، نیازمند پژوهش‌های بیشتری است.
🔹از زیدی مذهبانِ گیلان و مازندران متونی بس کهن و ارزشمند باقی مانده که تاکنون منتشر نشده و پُر از اطلاعات تاریخی و فرهنگی و مذهبی است.
🔹در حاشیه برگی از یک متن فقهی از زیدیان گیلان به نام الابانة مطلبی دیده می‌شود در باره حداقل میزان نفقه یک سال زوجه که بر عهده مرد واجب است. این نوشته مربوط به قرن هفتم هجری یعنی حدود هشتصد سال پیش است که به زبان فارسی در  گیلان نوشته و می‌تواند گوشه‌ای از وضعیت اقتصادی و فرهنگی گیلان آن روزگار را روشن کند.

قرآن حضرت مسیح (ع) و مادر گرامی او مریم  ـ علیه السلام ـ را به نیکو ترین صفات یاد می‌کند چه صفتی بالاتر از این که او از جانب خدا به وسیله «روح القدس» که بزرگترین فرشته الهی است تأیید می‌شد چنانکه می‌فرماید: «وَ آتَینا عِیسَی بنَ مَریَمَ البَیِناتِ وَ أَیَدناهُ بِروحِ القُدُسِ» بقره/87 [ما به مسیح معجزات دادیم و او را به روح القدس تأیید کردیم]. از نظر کمال روحی همین بس که در دوران کودکی بامردم سخن می‌گفت، چنانکه می‌فرماید: «تُکَلِمُ الناسَ فِی المَهدِ» مائده/110 [با مردم در گهواره سخن می‌گفتی]
در دوران نبوت، نابینایان و بیماران را شفا می‌داد و مردگان را زنده می‌کرد: «وَ تُبرِیُ الأَکمَهَ وَ الأَبرَصَ بِإِذنِی وَ إِذ تُخرِجُ المَوتی بِإِذنِی». مائده/110 [نابینایان و بیماران را به اذن من شفا می‌دادی و مردگان را به اذن من زنده می‌کردی].
قرآن مجید مسیح را در دو مورد کلمه الله خوانده است و می‌فرماید: «إِنَ الله یُبَشِرُکَ بِکَلَمَةِ مِنهُ اسمُهُ المَسیحَ عِیسَی بنَ مَریَمَ». آل عمران/45 [خدا به تو ای مریم به کلمه‌ای به نام مسیح بشارت می‌دهد]. «إِنَما المَسیحَ عِیسَی بنَ مَریَمَ رَسولُ اللهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلقاها إِلی مَریَمَ». نساء/171 [مسیح و عیسی بن مریم پیامبر خدا و کلمه اوست که بر مریم القا کرد]. قرآن او را از صالحان می‌شمارد چنانکه می‌فرماید: «وَ یَحیی وَ عِیسی وَ إِلیاسَ کُلٌ مِنَ الصالِحینَ». انعام/85 [و یحیی و عیسی و الیاس از صالحان هستند].
قرآن شخصیت او را این چنین توصیف می‌کند و درباره کتاب او چنین می‌فرماید:  «وَ أَنزَلَ التَوراةِ وَ الإِنجیلَ مِن قَبلُ هُدیً لِلناسِ». آل عمران/3 [تورات و انجیل را قبلا نازل کردیم که هر دو مایه هدایت مردم است». درآیه دیگر می‌فرماید: «وَ آتَیناهُ الإِنجیلَ فِیهِ هُدیً وَ نُورٌ». مائده/46 [انجیل را به مسیح دادیم در ان هدایت و نور برای مردم است]. در ستایش مقام انجیل همین بس که او در ردیف قرآن ذکر می‌کند: «وَعَداً عَلَیه حَقاً فِی التَوراهِ وَ الإِنجیلَ وَ القُرآنِ» توبه/111 [این وعده حقی است در تورات و انجیل و قرآن]. حضرت مسیح شخصیتی است که خداوند به او حکمت آموخت، و می‌فرماید: «وَ إِذ عَلَمتُکَ الکِتابَ وَ الحِکمَهَ» مائده/10 [من بر تو کتاب و حکمت آموختم]. قرآن او را نسبت به مادر، مهربان و علاقمند معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ بِراً بِوالِدَتِی وَ لَم یَجعَلنِی جَباراً شَقِیاً» مریم/32 [نسبت به مادر، مهربانم و خداوند مرا ستمگر نیافریده است].

بررسی سیمای حضرت مسیح (ع) در قرآن و مقایسه اجمالی آن با آموزه های کتاب مقدس مسیحیان بیانگر تفاوت عمیق چهره آن حضرت در این دو کتاب مقدس است. نقل تناقضات گفتاری و کرداری (1) استناد گناه و بی حرمتی به آن حضرت (2) در مجموع ارائه چهره ای که هرگز در شأن والای حضرت مسیح نیست، از جمله نقاط ضعف کتاب مقدس مسیحیان در ارائه چهره مسیح (ع) است. اما قرآن در آیات بسیاری سیمای حقیقی حضرت مسیح را معرفی کرده و به رد پاره ای از اعتقادات نادرست مسیحیان درباره شخصیت ایشان می پردازد که در مقاله حاضر تلاش شده تصویری که قرآن از آن پیامبر عظیم الشان ارائه داده تبیین شود. 
مسیح مبشر 
اولین آیه ای که می تواند به عنوان فصل الخطاب بین مسیحیان و مسلمین باشد آیه بشارت حضرت به آمدن پیامبر اسلام است. قرآن کریم، ایشان را مبشر خاتم الانبیاء می داند: «و (به یاد آورید) هنگامی را که عیسی بن مریم گفت: ای بنی اسرائیل من فرستاده خدا به سوی شما هستم درحالی که تصدیق کننده کتابی که قبل از من فرستاده شده (تورات) می باشم و بشارت دهنده به رسولی که بعد از من می آید و نام او احمد است هنگامی که او (احمد) با معجزات و دلایل روشن به سراغ آنان آمد، گفتند: این سحری است آشکار». (صف . 6) 
بنابر این آیه، حضرت مسیح چند مطلب را برای قوم خود بازگو می کند: اولا من آخرین پیامبر خدا نیستم: ثانیاً بعد از من پیامبری خواهد آمد: ثالثاً اسم آن پیامبر احمد است. 
خلقت و منزلت حضرت مسیح 
در قرآن کریم 
یکی از مسایل مهم در رابطه با حضرت عیسی (ع) مسئله خلقت و چگونگی به دنیا آمدن ایشان است. 
قرآن کریم، مسئله خلقت حضرت را با خلقت حضرت آدم یکسان می داند: «مثل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود موجودباش او هم فوراً موجود شد). (آل عمران . 59) 
نحوه آفرینش و خلقت حضرت توسط نیروی قدرتمند الهی به عنوان یک معجزه خداوند مطرح است و همین مسئله، قدر و منزلت حضرت را در پیشگاه الهی به خوبی بازگو می کند. خداوند می فرماید: ... «مسیح عیسی بن مریم فقط فرستاده خدا و کلمه (و مخلوق) اوست، که او را به مریم القاء نمود و روحی (شایسته) از طرف او بود...» (نساء . 171) 
درجایی دیگر درباره شخصیت الهی حضرت عیسی مطلبی را بازگو می کند که نشان می دهد، حضرت قبل از به دنیا آمدن مورد توجه و عنایات خاصه الهی و مورد تأیید خداوند و دارای مقام رفیع بوده است. 
یک مورد زمانی است که فرشته الهی بر مادر حضرت نازل می شود و حضرت مریم (علیها السلام) را بشارت داده و می فرماید: (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم خداوند تو را به کلمه ای (وجود با عظمتی) از طرف خودش بشارت می دهد که نامش مسیح عیسی پسر مریم است درحالی که دراین جهان و جهان دیگر صاحب شخصیت خواهد بود و از مقربان (الهی) است.» (آل عمران.45) 
این آیه، نشان می دهد که حضرت، هم در دنیا آبرومند است و هم در آخرت؛ و همچنین جزء مقربان درگاه الهی است. 
معجزات حضرت مسیح (ع) 
در قرآن کریم معجزاتی به حضرت عیسی نسبت داده شده است اما مسئله مهم، درعرضه این معجزات، به اذن الهی بودن آنها است و ذکر این نکته از این جهت مهم است که کسی تصور نکند حضرت مستقلا این گونه کارها را انجام می داده، بلکه ورای این معجزات، اجازه و خواست خداوند بوده است. 
قرآن کریم دراین باره می فرماید:«(به خاطر بیاور) هنگامی را که خداوند به عیسی بن مریم گفت:یاد کن نعمتی را که به تو و مادرت بخشیدم. زمانی که تو را با روح القدس تقویت کردم که در گاهواره و به هنگام بزرگی با مردم سخن می گفتی و هنگامی که کتاب و حکمت و تورات و انجیل را به تو آموختم و هنگامی که به فرمان من از گل چیزی به صورت پرنده می ساختی و درآن می دمیدی و به فرمان من پرنده ای می شد و کور مادرزاد و مبتلا به بیماری پیسی را به فرمان من شفا می دادی و مردگان را (نیز) به فرمان من زنده می کردی و هنگامی که بنی اسرائیل را از آسیب رساندن به تو بازداشتم در آن موقع که دلایل روشن برای آن ها آوردی، ولی جمعی از کافران آنها گفتند: اینها جز سحر آشکار نیست.» (مائده.110) 
خداوند متعال دراین آیه مبارکه نعمت های خود را، به حضرت یادآوری می کند و متذکر می شود که باید این نعمت های الهی را همیشه بیاد داشته باشی. (3) 
می توان این نعمت ها را این گونه بیان داشت: 
1- تأیید به وسیله روح القدس. 
2- تعلیم کتاب، حکمت، تورات و انجیل. 
3-ساختن پرنده از خاک و دمیدن درآن و زنده شدن آن به اذن خداوند. 
4- شفای کور مادرزاد و شفای مرض پیسی افراد، به اذن خداوند. 
5-زنده کردن مردگان به اذن خداوند. 
6- بازداشتن بنی اسرائیل از آزار حضرت. 
واژه «اذن»چهار بار دراین آیه تکرار شده، و شاید نکته مهم این باشد که حضرت، تمام این معجزات را به اذن و اجازه و به قدرت لایزال خداوند قادر، انجام داده و این شبهه را از اذهان خارج می کند که حضرت نعوذ بالله مستقلا توان این کارها را داشته، و در نتیجه منجر می شود به این مطلب که حضرت خود خدا بوده است، آنچنانکه نصاری معتقد هستند. 
حضرت مسیح(ع) عبد خدا 
یکی از ویژگی های حضرت عیسی بنده محض باری تعالی بودن است که خود آن حضرت به این مقام افتخار می کند. 
علامه طباطبایی دراین باره می نویسد:«قرآن کریم خاطر نشان ساخته که عیسی (ع) بنده خدا و فرستاده اوست و آنچه به وی نسبت می دادند، خود او ادعایش را نکرده و با مردم، جز به رسالت خود، سخن نگفته.» (4) 
قرآن کریم به همین مطلب اشاره دارد:«من، جز آنچه مرا به آن فرمان دادی چیزی به آن ها نگفتم (به آن ها گفتم) خداوندی را بپرستید که پروردگار من و پروردگار شماست، و تا زمانی که در میان آن ها بودم مراقب و گواه برایشان بودم ولی هنگامی که مرا از میانشان برگرفتی تو خود مراقب آن ها بوده و تو بر هر چیزی گواهی.» (مائده .117) 
این آیه به خوبی نشان می دهد که حضرت مسیح در ابلاغ رسالت الهی، آنچه که امر خدا بوده را به امت خود رسانده و آن پرستش خداوند یگانه بوده است. در آیه قبل از این آیه، خداوند به حضرت می گوید: ای عیسی بن مریم آیا تو به مردم گفتی که من و مادرم را به عنوان دو معبود غیر از خدا انتخاب کنید». (مائده .116) 
همین سوال و جواب خود دلیلی است بر رد اعتقاد مسیحیت که قائل به پرستش حضرت هستند. قرآن کریم بر این ویژگی حضرت تاکید زیادی دارد زیرا از چندین منظر قابل تامل و دقت است. 
از یک طرف در رد اعتقادات مسیحیت و از طرف دیگر معرفی چهره واقعی حضرت عیسی که این سیمای نورانی جز با عبد بودن حاصل نمی شود. 
حضرت مسیح در رابطه با بنده بودن خود هیچگونه ابایی نداشته، و به خاطر همین ویژگی به مقام قرب الهی رسیده است.